Okul öncesi dönemde çocukların başkalarına ait eşya, para ya da başka şeyleri alma davranışları, sık görülen bir davranış türüdür. Sık görülmesi görmezden gelineceği anlamına gelmemekle birlikte, davranışın yetişkinlik dönemindeki gibi değerlendirilmemesi de oldukça önemlidir. Davranışın nedenlerine yönelik yapılacak araştırmalar ve uygun yollarla durumu halletmek gerekmektedir. Sebeplerin net bir şekilde ortaya konulamadığı durumlarda ise altta yatan ve çözülmeyi bekleyen problemlerin varlığından bahsedebiliriz.
3-6 yaş arasında çocuklar “benmerkezci” bir kişiliğe sahip oldukları için, gittikleri yerlerden bir nesne almakta sakınca görmezler. Mülkiyet kavramının tam gelişmemiş olması ise çocukların bu davranışın doğru bir şey olmadığını anlamalarını zorlaştırır.
Çocukta İzinsiz Alma Davranışının Nedenleri
- Mülkiyet kavramının gelişmemiş olması.
- Çocuğun hayatında önemli bir yoksunluk. Böylece izinsiz alma davranışı sembolik olarak anne-babanın sevgi, ilgi eksikliğinin yerini tutar.
- Çocuğun hayatında yeni gelişen bir durum. (Kardeş doğumu, çocuğun duygusal bağ kurduğu birini kaybı gibi.)
- Çocuğun kendini özdeşleştirdiği kişi ve çevrenin bu davranışa yönelik verdiği olumlu mesaj.
- Çocukta gücünü ve özgüvenini gösterme, kendini kanıtlama isteği.
- Davranışlarının erteleyebilme, planlama ve düzenleyebilmede yaşanan aksaklıklar.
- Akran ilişkilerinde yaşanan problemler
Mülkiyet Duygusunu Kazandırmak İçin Yapılabilecekler
- Küçük yaştan itibaren mülkiyet duygusunun kazandırılması.
- Kendisine ait eşyaların olması ve bu eşyaların kendi izni doğrultusunda kullanılması. Böylece bir başkasının eşyasının izinsiz alınamayacağını öğrenmiş olur.
- Bir başkasına ait olanı almak istediğinde ilk olarak izin alması gerektiğini belirtin. Kendi davranışlarınızın da ona örnek olmasını sağlayın.
- İlk izinsiz alma davranışı gerçekleştikten sonra telaşa kapılmadan yumuşak bir ses tonu ile yaptığı davranışın doğru olmadığını çocuğa anlatın. Burada kullanılacak olan dil, ses tonu ve vücut dili oldukça önemlidir.
- Dürüst bir davranış sergilediğinde, bunun geri bildirimini ona verin. Bu sayede izinsiz aldığını reddettiği durumlar azalacak, davranışının farkına varacaktır.
- Davranış belirli bir kişinin nesnesine yönelikse, çocuk ve kişi arasındaki ilişki örüntüsünü inceleyin. (Örneğin babasını sık göremeyen bir çocuğun, babasın eşyalarını sık sık alması gibi.)
- Konuşmalarınızda “hırsız”, “suçlu”, “kötü” gibi kelimeleri kullanmayın. Bunlar çocuğununuz kendini kötü biri olarak görmesine ve zamanla bu davranışları benimseyerek hareket etmesine neden olacaktır.
Kaynakça:
- Kızıldağ Ö. (2017). Çocukları Anlama Kılavuzu. Ankara: Elma Yayınevi.
Yeşil Işık Eğitim ve Psikolojik Danışmanlık Merkezi. Çocuklarda Davranış Bozuklukları ve Çö
